چاپ شده در رومه شرق به تاریخ ۲۶آذر۱۳۹۸
آیا ژاپن می تواند نقش میانجی را میان ایران و امریکا بازی کند؟ این پرسش و حواشی آن با نزدیک شدن سفر رییس جمهور و هیات همراه به توکیو در پایان ماه جاری هر روز بیشتر موضوع گمانهزنی واقع می شود. به نظر می رسد آنچه مکرون زمین گذاشته را اینک شینزو آبه برداشته است و در اینک ادامه اقدام اولیه خود در نیمه نخست سال جاری یعنی سفر به تهران، برای میانجیگری میان ایران و ایالات متحده با وقفهای میزبان است. اقدامی که گفته میشود در کلیات به درخواست ترامپ و در جزییات با چراغ سبز او برای برداشتن گام های عملی رخ داده و در حاشیه خود گام هایی را نیز از طرف سوییس و حتی قطر دارد. موضوع تبادل دو زندانی که به وساطت سوییس با موفقیت انجام شد و اینک پیشنهاد تبادل جامع زندانیان را در پی آورده است البته در عمل گامی سازنده و تا حد خود اعتمادساز بین دو طرف بود اما نمی توان در ابعاد آن بزرگنمایی کرد.
آنچه در دیپلماسی از نوعی که میان تهران و واشنگتن در جریان است تهدید به شمار میرود دریافت ناقص و اشتباه در محاسبه مواضع خود و طرف مقابل است. چرا که فاصله زیاد طرفین از یکدیگر، وجود میانجیهای مختلف، منافع متضاد و پیشفرضهای منفی و بیاعتماد این گونه تهدیدها را بیشتر از حالت معمول بزرگ و موثر مینماید. هرچند به نظر میآید طرفین انگیزه لازم را برای پیشبرد مسیر دیپلماتیک در توکیو دارند اما احتمالا تهدید اشتباه محاسباتی نیز نسبت به این تحرکات دیپلماتیک جدی است: از سویی ایالات متحده مدتها منتظر تاثیر تحریمها و فشار حداکثری برای نرم کردن موضع ایران بوده و اینک با توجه به ناآرامیهای آبانماه احساس می کند این اهرم تا حدی به کارایی خود نزدیک شده است و نیز به زعم او موضع ایران در منطقه با چالش مواجه شده و از سوی دیگر حاکمیت ایران خود را در موضع فائق آمده نسبت به این ناآرامی ها – با هر خاستگاهی- و پس از تسلط بر بازار و توفق نظامی در خلیج فارس می یابد و ترامپ را در موضع تدافعی میان استیضاح و انتخابات و اساسا آنچه موجب قوام حداقلی گفتگوها و اراده ی نسبت به آن شده نیز انگیزههای مرتبط با همین موارد است: رفع تحریمها و رونق اقتصادی برای ایران و استفاده تبلیغاتی انتخاباتی از مذاکره و نتیجه با ایران برای ترامپ. در عین حال همین موارد با بزرگنمایی موضع قدرت خود و ضعف و نیاز طرف مقابل میتواند موجبات شکست این حرکات را فراهم آورد؛ تصور اغراق آمیز موضع ضعیف اقتصادی-امنیتی ایران از یک سو و تصور تاثیر بیش از حد نقش تعامل با ایران در انتخابات امریکا میتواند آنچه را که باید در ابعاد موضع اولیهی مذاکره کننده محدود شود از قالب خود خارج کرده به موضع و موضوع واقعی طرفین تبدیل کند.
جلوگیری از این تضاد وهمانگیز و جلوگیری از به وجود آمدن بنبست غیرضروری نوعا در مذاکرات رودررو کار-ویژهی اندیشکده ها، نهادهای غیردولتی و انجمن هاست. اما تحرکاتی نظیر آنچه در بهترین وجه از تهران و واشنگتن انتظار می رود به دلایل مختلف شرایط دشوارتری دارد: اندیشکده های نزدیک به دولت کنونی ایالات متحده عمدتا نه تنها طرفدار مذاکره و به نتیجه رسیدن دیپلماسی با ایران نیستند بلکه بیشتر آنها دارای روحیهی افزایش فشار و رویکردهای جنگ طلبانه هستند. از سوی دیگر به واسطه ی بی اعتمادی حداکثری و عدم ارتباط مستقیم فیمابین تمداران، نمی توان تسهیل و اقناع را در کنار مذاکرات اصلی به سازمانها و افرادی در حاشیه واگذاشت که ممکن است جهت اصلی ارتباط را به سمت تمایلات خود منحرف نمایند. از این روست که امر ترجمه ی موضع و گفتمان دو طرف برای یکدیگر به سان اصل ارتباط به عهده یک دولت گذاشته شده است و آن هم دولتی که تا حد زیادی مورد احترام و اعتماد دو کشور است. پس واضح است که ضمن شناختن نقاط قوت خود و ضعف طرف مقابل میبایست تلاش کرد تا تصویری جامع و واقعی از صحنه به دست آورد، در صورت پذیرفتن میانجیگری یک دولت در ابعاد ژاپن نسبت به او با حداقلی از اعتماد و حسن نیت فکر و رفتار کرد و نیز تمام موضوع را با اختیار تصمیمگیری متناسب موضوع بر عهده شخص اول اجرایی کشور و هیات همراه قرار داد تا احیانا تصور عدم اختیار تصمیم گیری برای طرف های مقابل به وجود نیاید: موضوعی که خود می تواند از مواردی باشد که کشور را در انزوای دیپلماتیک و موضع انفعال قرار دهد. با تمامی مقدمات و موخرات مذکور شاید بتوان اطمینان داشت که لااقل در دولت فعلی ترامپ این تحرک، به جا ترین و واقعیترین فرصتی است که میتوان برای رفع چالش حداکثری موجود به دیپلماسی و رفع کم هزینهی موضوع داده و احیانا از رهگذر آن موقعیت جاری دولت ایالات متحده(استیضاح و انتخابات)، مشغولیت شخص کارشکنی مانند نتانیاهو به ت داخلی خود و بارقه های سازش از سوی عربستان را به سود منافع ملی ترجمه کرد.
موضع ,موضوع ,دولت ,آنچه ,نسبت ,مقابل ,ایالات متحده ,همین موارد ,موضع ایران ,نمی توان ,میان ایران منبع
درباره این سایت